هوش میان فردی (Intrapersonal intelligence) به عنوان توانایی داشتن درکی واضح از خود و سازمان دهی زندگی است. به عبارت دیگر هوش درون فردی به معنای خود آگاهی و فهمیدن خود است. این هوش توسط دانشمند روان شناس هوارد گاردنر در نظریه هوش های چندگانه معرفی شده است. فردی که دارای هوش درون فردی بالایی است از ویژگی های درونی خود آگاهی دارد و این آگاهی بر شیوه تفکر، احساسات و رفتار آن فرد تاثیر می گذارد.
ویژگی افراد دارای هوش درون فردی بالا
این افراد آگاهی خوبی از افکار، احساسات، ایده ها، انگیزه ها و اهداف خود دارند. آن ها شنونده های خوبی هستند و شیوه بیان احساسات و مقصودهای دیگران برای آن ها جالب است. با وجود آن که این افراد قدرت هم ذات پنداری و همدردی بالایی با دیگران دارند، اما به ندرت شدت احساسات خود را به دیگران نشان می دهند و ترجیح می دهند در خلوت خود مسائلشان را حل کنند.
افراد با هوش درون فردی بالا در تشخیص نقاط قوت و ضعف خود مهارت دارند. آن ها از تعیین هدف برای خود و برنامه ریزی برای رسیدن به آن اهداف لذت می برند. این افراد اغلب برای پردازش تجربه ها و اطلاعاتی که جمع آوری کرده اند به ساعتی قرار گرفتن در یک محیط آرام به تنهایی احتیاج دارند. اغلب پس از آن می توانند تجربه های خود را به شیوه ای خلاقانه نظیر نویسندگی و هنر بیان کنند.
تقویت هوش درون فردی
درک احساسات خود و یادگیری شیوه متمایز کردن موقعیت هایی که این احساسات را به وجود آورده اند از جمله راهکارهایی است که به تقویت این نوع هوش کمک می کند. ابتدا باید احساسات و دلیل به وجود آمدن آن ها را به خوبی درک نمایید تا بتوانید به خوبی نسبت به آن واکنش نشان دهید.
برای توسعه هوش درون فردی به شیوه صحیح لازم است سه مهارت افزایش یابند: خود آگاهی عاطفی، نظم فردی و انگیزه. برای توسعه هر یک از این سه مهارت روش های عملی وجود دارد.
خود آگاهی
این توانایی به معنی دانستن وضعیت جسمی و ذهنی خود است. افرادی که مهارت خود آگاهی بالایی دارند از احساسات و دلیل برانگیخته شدن احساسات خود در هر لحظه با خبر هستند. مهارت هایی که زیر مجموعه خود آگاهی قرار دارند عبارتند از: آگاهی عاطفی، ارزیابی شخصی و اعتماد به نفس.
برای توسعه خود آگاهی لازم است:
- یک دفتر یادداشت روزانه داشته باشید و در آن در مورد وقایع روزانه و احساس خود نسبت به آن بنویسید. تلاش کنید علت احساسات خود را یافته و آن ها را تشریح کنید.
- وقتی خشم یا اضطراب شدیدی را تجربه کردید، جلو افکاری که به ذهن شما هجوم می آورند را به مدت 10 ثانیه بگیرید. این کار به شما کمک می کند تا درک کنید چرا آن احساس را با آن شدت تجربه می کنید. اگر لحظه ای درنگ کنید بهتر می توانید نسبت به شرایط واکنش دهید.
- یک ماتریس SWOT (نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدیدها) را در رابطه با ویژگی های خود بسازید. نقاط قوت و ضعف خود را بنویسید و معین کنید کدام ویژگی ها شما را در راه رسیدن به اهداف یاری می کند (فرصت ها) و کدام ویژگی ها شما را از پیشرفت کردن باز می دارد (تهدیدها).
نظم فردی
توانایی نظم و سامان دادن به احساسات خود در موقعیت های مختلف نظم فردی نامیده شده است. با نظم فردی می توان واکنش ها و خلق و خوی خود را با توجه به وضعیت هماهنگ کرد. مهارت هایی که زیر مجموعه نظم فردی هستند عبارتند از: کنترل خود، قابل اعتماد بودن، صداقت و انطباق پذیری. برای توسعه نظم فردی لازم است:
- مدتی را صرف آزمایش باورها و ارزش هایی که احساسات شما را تحت تاثیر قرار می دهند نمایید تا هنگام تصمیم گیری و عمل کردن اولویت های خود را بهتر شناسایی کنید.
- نسبت به اشتباهاتی که از شما سر زده و عواقب آن ها مسئولیت پذیر باشید.
- پیش از عمل سناریوهای مختلفی که در اثر تصمیم گیری های مختلف به وجود می آیند را در ذهن خود بازسازی کنید. هدف از این تمرین داشتن آمادگی رو به رو شدن با شرایط مختلف است.
- بیش از حد توانایی خود مسئولیتی را نپذیرید.
انگیزه
توانایی ایجاد محرک های انگیزشی در خود و دیگران در جهت رسیدن به اهداف از مهارت های مهم افراد با هوش درون فردی بالا است. افراد با انگیزه میل فراوان به دستیابی به اهداف و تعهد بالایی دارند. این افراد اغلب بسیار خوشبین هستند، برای آغاز کردن مسیر پیشرفت خودشان پیش قدم می شوند و منتظر مساعد شدن شرایط نمی مانند. برای ایجاد انگیزه لازم است:
- اهداف شخصی که ما را به آنچه می خواهیم هدایت می کند را تحلیل کنیم. چرا این خواسته برای ما مهم است؟ لازم است دلیل پشت اعمالمان را درک کنیم.
- با موقعیت های چالش برانگیز و اشتباهاتی که مرتکب شده ایم رو به رو شویم. اغلب به دلیل احساس بدی که این گونه موقعیت ها در ما ایجاد می کند از قرار گرفتن در آن پرهیز می کنیم ولی در هر یک از این وضعیت ها تجربه و درسی نهفته است که ما را در تجربه های بعدی یاری می کند. در صورتی که با اجتناب از آن به تدریج انگیزه خود را برای پیشرفت از دست می دهیم.
نظرات ارزشمند شما