در این مقاله قصد داریم تا اطلاعات اولیه لازم را برای آشنایی با مفهوم گرافیک به شما بدهیم. این اطلاعات شامل تاریخچه‌ای کوتاه ، انواع گرافیک ، موارد استفاده از گرافیک و یادگیری و آموزش گرافیک و بازار کار آن می‌شود. در دو مقاله بعدی نیز به‌طور جداگانه به دو دسته‌بندی اصلی از گرافیک، یعنی گرافـیک رایانه‌ای ( دیجیتالی) و گرافـیک سنتی ( دستی)، خواهیم پرداخت. سپس هرکدام از آن‌ها را به جزئیات تقسیم کرده و در مورد انواع، ابزارآها و روش‌های هرکدام صحبت خواهیم کرد.
تاریخچه و مقدمات گرافـیک تاریخچه و مبانی گرافیک
گرافیک (Graphic) ، که از کلمه یونانی graphikos به معنای متعلق به ترسیم مشتق شده است،به انواع مختلفی از تصاویر و عکس‌هایی که بر روی سطوح متفاوتی نقش بسته‌اند، گفته می‌شود. البته این رشته هنری خود از دو بخش بسیار عمده گرافیک سنتی و گرافیک رایانه‌ای یا دیجیتال تشکیل می‌شود که در مقالات آتی به‌طور کامل در مورد هرکدام، انواع آن‌ها و ابزارهای مورداستفاده در آن‌ها صحبت خواهیم نمود.
گرافیک دارای شاخه‌های بسیار متنوعی است. از عکس و عکاسی، ترسیم، نقاشی، هنر و گرافیک خطی گرفته تا انواع نمودارها و طراحی‌های مهندسی و ... . در این مقاله قصد داریم در مورد این زیرشاخه‌های گرافیک به‌طور مختصر صحبت کرده تا پیش‌نیازهای لازم برای مقالات کامل آتی را داشته باشید.
انواع گرافیک
ترسیم و طراحی ( drawing )
ترسیم از عمده‌ترین شاخه‌های گرافیک و هنرهای تجسمی به‌حساب می‌آید که از ترکیب خط‌ها و محدوده‌هایی از سایه‌ها و نورها به دست می‌آید. در ترسیم معمولاً از یک سطح دوبعدی مثل کاغذ برای به تصویر کشیدن نمونه‌ای واقعی از چیزی که در دنیای بیرون مشاهده می‌شود، استفاده می‌کنند. ترسیم خود یک محدوده سنتی تا مدرن را شامل می‌شود. مدل سنتی، معمولاً به طراحی‌های تک‌رنگ (monochrome) گفته‌شده و مدل مدرن، طراحی‌هایی است که انواع مدادهای رنگی در آن به کار گرفته می‌شوند.
نکته دیگری که در ارتباط با ترسیم باید در نظر داشت، تفاوت آن با نقاشی ( painting) است. یکی از این تفاوت‌ها این است که معمولاً در نقاشی از واسطه‌های مایع ( مثل رنگ و آبرنگ و ... ) استفاده می‌شود درصورتی‌که در ترسیم ترجیح با واسطه‌های جامد ( مثل مداد و گچ و ... ) است. البته این در جمله قبل به کلمه معمولاً دقت کنید چراکه گاهی اوقات این موضوع مصداق پیدا نمی‌کند. برای روشن شدن تفاوت این دو نوع از گرافیک به مراحل کشیدن یک نقاشی فکر کنید. در ابتدا یک طرح اولیه بر روی بوم ترسیم‌شده و سپس بر روی آن با رنگ مشغول نقاشی می‌شوند. به آن طرح اولیه ترسیم و به نتیجه نهایی نقاشی میگویند.
ترسیم انواع مختلفی دارد:
- طراحی پیکره (figure drawing) - طراحی فرم و بدن انسان که می‌تواند شکل و حالات مختلفی داشته باشد.
- Cartooning - طراحی انجام‌شده برای انیمیشن و کارتون
- Doodling – طرح ساده‌ای که معمولاً در شرایطی کشیده می‌شود که طراحی کننده متمرکز بر آن نیست.
- FreeHand – طراحی آزاد
Printmaking
به فرایند ایجاد و تکثیر (Print) یک اثر هنری بر روی سطوح مختلفی به‌خصوص کاغذ گفته می‌شود. Printmaking تنها فرایند تولید و تکثیر پرینت‌های یک اثر هنری را شامل می‌شوند. این روش قابلیت ایجاد نسخه‌های زیادی از یک قطعه هنری را دارد. هرکدام از این نسخه‌ها ، که به پرینت معروف هستند، نه به‌عنوان یک کپی، بلکه به‌عنوان یک نسخه اصل به‌حساب می‌آیند. در این روش از یک واسطه به نام Matrix وجود دارد که نوع آن و روش استفاده‌اش باعث به وجود آمدن روش‌های متفاوت Printmaking می‌شود:
- Relief، که در آن جوهر به سطح اصلی Matrix اعمال می‌شود و از روش‌هایی است که در کشورهای آسیایی ابداع‌شده است.
- Intaglio، که در آن جوهر به زیر سطح اصلی Matrix اعمال می‌شود.
- Planographic، که در آن سطح اصلی Matrix به‌طور ویژه‌ای برای ایجاد کپی‌ها آماده‌سازی می‌شود.
- Stencil، که در آن جوهر از یک سطح از پیش آماده‌شده خارج می‌شود.
البته هرکدام از این روش‌ها زیرمجموعه‌های خود را نیز دارند که اگر به آن‌ها علاقه‌مندید، می‌توانید برای اطلاعات بیشتر، بر روی نام هرکدام کلیک کنید.
Etching (چاپ فلزی)
چاپ فلزی یا چاپ تیز آبی، نوعی از گرافیک است که در آن به‌جای استفاده از رنگ، قلم و ...، از اسید برای ایجاد خطوط و طرح‌ها ایجاد می‌شود. روش کار این‌گونه است که طرح‌های خود را با استفاده از اسید بر روی یک سطح فلزی که در برابر اسید مقاومتی ندارد، ایجاد می‌کنند. کاربرد اصلی این روش درگذشته برای تزئین و طراحی بر روی خودها و زره‌ها بوده است.
طراحی‌های خطی (Line Art)
طراحی‌های خطی، یکی از انواع گرافیک هستند که از تنها از چند خط صاف و یا منحنی و بر روی یک صفحه معمولاً ساده و بدون طرح کشیده می‌شوند. ویژگی اصلی این نوع از گرافیک عدم استفاده از مجموعه‌ای (گرادینتی) از سایه‌ها و رنگ‌ها به‌منظور ایجاد فضاها و اجسام دوبعدی و سه‌بعدی است. البته هرچند که Line Art معمولاً تک‌رنگی است ولی می‌توان از خط‌های رنگی نیز در آن استفاده نمود ولی این رنگ‌ها نباید باعث ایجاد بُعد و یا فضاسازی شوند. تمرکز این هنر بر روی فرم‌ها و خطوط خارجی (Outlines) بوده و به رنگ‌ها، سایه‌ها و بافت و جنس بی‌توجه است.
تصویرسازی (Illustration)
تصویر (Illustration) یکی از انواع روش‌های نمایش بصری است که می‌تواند در قالب یک ترسیم، نقاشی، عکس و دیگر انواع گرافیک های هنری به وجود آید. تمرکز اصلی آن بر روی موضوعات و شخصیت‌هاست و کمتر به فرم‌ها و شکل‌ها می‌پردازد. از Illustration برای بخشیدن جنبه‌های بصری به محتواهای متنی مثل کتاب، شعر، روزنامه و ... استفاده می‌شود.
از Illustration در قالب‌های بسیار متنوعی می‌توان استفاده نمود:
- تصویر بخشیدن به شخصیت‌ها در یک داستان
- نشان دادن نمونه‌های گوناگون از یک مفهومی که در متن توضیح داده‌شده
- تصویری کردن مراحل انجام دادن کاری در یک کتاب راهنما
- ایجاد ارتباط میان برندها با جنبه‌های انسانی
- برانگیختن احساسات خواننده یک متن ( به‌خصوص برای خنده و سرگرمی)
- و ...
نمودارها (Graphs)
نمودارها نوعی از گرافیک هستند که از آن‌ها برای نمایش اطلاعات به‌خصوص اطلاعات عددی و آماری استفاده می‌شود. دلیل استفاده از نمودارها ساده‌سازی فهم اطلاعات حجیم و ایجاد ارتباط میان بخش‌های متفاوت از اطلاعات موجود است.
اینفوگرافیک ها (Infographics)
اینفوگرافیک که از دو کلمه information (به معنی اطلاعات) و Graphics (گرافیک‌ها) ساخته‌شده است، یکی از انواع گرافیک بوده که در آن اطلاعات، حتی اطلاعات پیچیده و سنگین، در قالب نمودارها، شکل‌ها، مسیرهای انجام کار و ... طوری بیان می‌شود که علاوه بر جنبه‌های بصری زیبا و جذب مخاطب، به‌سادگی نیز قابل‌فهم باشند.
سمبل‌ها (Symbols)
سمبل‌ها بیان‌کننده و نشان‌دهنده یک مفهوم، عقیده، ارزش و ... هستند که مفهومی بیشتر از ظاهر خود را به مخاطب نشان می‌دهند.
نقشه‌ها (Maps)
نقشه یک شبیه‌ساز از یک محیط و فضایی در محیط خارجی است که به‌منظور کمک برای جابه‌جایی و ...، در آن میان اجزای موجود در آن‌ها ارتباطات منطقی موجود، نشان داده‌شده است.
عکس (Photograph)
شاید متفاوت‌ترین نوع گرافیک‌ها را بتوان عکس دانست. دلیل این تفاوت این است که عکاس با گرفتن عکس یک‌لحظه از واقعیت موجود در محیط بیرونی را، با تقریباً کمترین دست‌کاری و تغییر، ثبت کرده و نگهداری می‌کند. البته این موضوع بیشتر به عکاسی سنتی اشاره دارد و الان روش‌هایی مانند انتخاب زاویه، استفاده از لنزهای مختلف و دیگر تکنیک‌های عکاسی، امکان اعمال سلیقه را برای عکاس‌ها بسیار زیاد کرده‌اند.
طراحی صنعتی و مهندسی (Engineering drawings)
نوعی از انواع گرافـیک است که تا حد زیادی جنبه‌های هنری خود را ازدست‌داده و جنبه‌های فنی و صنعتی، بیشتر در آن تأثیرگذارند که به همین دلیل، استانداردهای بسیاری برای این نوع از گرافیک وجود دارد. از طراحی صنعتی برای تعریف و مشخص کردن اقلام مهندسی مورداستفاده و دادن توضیحات دقیق و لازم در ارتباط با هرکدام، استفاده می‌شود.
گرافیک‌های رایانه‌ای یا دیجیتال (Computer graphics)
گرافیک‌های رایانه‌ای به انواعی از تصاویر، شکل‌ها و ویدئوهایی گفته می‌شوند که به کمک رایانه و به‌صورت دیجیتال تولید می‌شوند. دو نوع اصلی از تصاویر به وجود آمده در گرافیک رایانه‌ای، تصاویر مبتنی بر پیکسل (raster graphics یا BitMap) و همچنین تصاویر وکتوری هستند.
تصاویر مبتنی بر پیکسل، به تصاویر به وجود آمده در محیط دیجیتال گفته می‌شود که در نرم‌افزارهای موجود، در سطح پیکسلی قابل‌ویرایش هستند.
تصاویر وکتوری نیز نوع دیگری از تصاویر گرافیک رایانه‌ای‌اند که بیشتر برمبنای محاسبات ریاضی و خطوط و منحنی‌های مشخص ساخته می‌شوند. این تصاویر به دلیل عدم محدودیت به پیکسل‌ها دارای انعطاف‌پذیری بیشتری بوده و با اعمال تغییرات مختلف، دچار مشکل نمی‌شوند. البته این انعطاف‌پذیری در ازای هزینه‌ای است که این هزینه حجم معمولاً بیشتر این نوع تصاویر است.
از دیگر انواع گرافیک های رایانه‌ای می‌توان به تصاویر 3 بعدی، انیمیشن‌ها، موشن گرافیک‌ها و ... اشاره کرد.
در مقالات بعدی به‌طور جامع به مبحث گرافیک‌های رایانه‌ای و همچنین ابزارهای آن‌ها خواهیم پرداخت.
گرافیک وب (Web graphics)
گرافیک وب که زیرمجموعه‌ای از انواع گرافیک های رایانه‌ای به‌حساب می‌آید، به انواع گرافیک هایی که در محیط مرورگر خود می‌توانید مشاهده کنید، اشاره دارد. در ابتدا تصاویر کوچکی با استفاده از فرمت GIF را می‌شد در مرورگرها نمایش داد ولی با پیشرفت این مرورگرها، امروزه امکان نمایش فرمت‌های JPEG و PNG نیز به وجود آمد. همچنین با استفاده از فرمت SVG نیز می‌توان تصاویر وکتور را در محیط وب به نمایش گذاشت که با تغییر سایز دچار تغییر کیفیت نخواهند شد.
این نوع از گرافیک به‌طورکلی شامل تمامی بنرها، تبلیغات، تصاویر، فرم‌های شخصی‌سازی‌شده و ... می‌شود که محیط وب را کاملاً تغییر داده‌اند.
کاربرد انواع گرافیک ها
گرافیک‌ها عناصر تصویری هستند که معمولاً برای انتقال یک مفهوم یا اطلاعات خاص به مخاطب خود استفاده می‌شوند. همچنین استفاده از گرافیک‌ها می‌تواند برای همراهی با متن‌ها باشد که این کار باعث فهم بهتر، جذابیت بیشتر و گیرایی بهتر متن شود.
با نگاه به مجله‌های محبوب نیز می‌توان به استفاده از انواع گرافیک برای جذابیت و کشش بیشتر مخاطب پی برد که معمولاً این موضوع کمتر در مجله‌های علمی دیده می‌شود.
پس به‌طورکلی، کاربرد گرافیک‌ها برای ایجاد یک رابط تصویری برای مخاطبان است تا ایجاد ارتباط و تجربه آن‌ها را بهبود ببخشد.
گرافیک در کسب‌وکار
معمولاً در کسب‌وکار و اقتصاد از گرافیک‌ها برای تولید انواع نمودارها و جداول مالی استفاده می‌شود که می‌توانند به‌خوبی روند تغییرات را در یک محدوده زمانی نشان دهند.
گرافیک در تبلیغات
یکی از پرسودترین راه‌های استفاده از گرافیک، در تبلیغات است. امروزه تقریباً همیشه بازاریابان برای اثربخشی و جلب‌توجه بیشتر تبلیغات، از گرافیک‌ها و گرافیست‌ها در کارهای خود استفاده می‌کنند. البته این موضوع، دوطرفه است؛ یعنی بسیاری از گرافیست‌ها نیز از تکنیک‌های تبلیغاتی برای فروش بیشتر محصولات خود استفاده می‌کنند. البته وقتی گرافیک می‌تواند مثمر ثمر باشد ( به‌خصوص در تبلیغات) که به‌خوبی طراحی‌شده باشد و کیفیت بالایی داشته باشد. پس استفاده درست از همه ابزارهای در دسترس، به یک ضرورت تبدیل‌شده است.
گرافیک در سیاست
افراد سیاسی به اینکه از تمام وسایل در دسترس، برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند، مشهورند. پس منطقی است که استفاده از انواع گرافیک برای اهداف سیاسی، تاریخی چند صدساله داشته باشد. یکی از مشهورترین مثال‌های استفاده سیاسی از گرافیک، مربوط به "پوستر امید باراک اوباما" در انتخابات سال 2008 آمریکا بود (اثر Shepard Fairey ) که در ابتدا در تمام فضای وب و سپس در سطح خیابان‌های این کشور به چشم می‌خورد.
گرافیک در آموزش
گرافیک در آموزش یکی از محبوب‌ترین ابزارهای موجود است چراکه همان‌طور که گفته شد، بسیاری از انواع گرافیک به‌سادگی و جذابیت فهم موضوعات مختلف کمک بسیاری می‌کنند.
در اکثر منابع آموزشی به‌احتمال‌زیاد به تعداد زیادی از انواع گرافیک بر خواهید خورد که این موضوع در حوزه‌هایی مانند جغرافیا، ریاضی، علوم پایه و پزشکی بسیار پررنگ‌تر است. مثالی بسیار مشهور از این نوع استفاده، آناتومی بدن انسان در علم پزشکی است که به‌احتمال‌زیاد نمونه‌های زیادی از استفاده گرافیک در آن را دیده‌اید.
یادگیری و آموزش گرافیک
به‌عنوان موضوع آخر این مقاله، به روش‌های آموزش گرافیک ، توانایی‌های لازم و بازار کار این رشته در آینده خواهیم پرداخت.
برای یادگیری انواع مختلف گرافیک راه‌های بسیار متنوعی وجود دارد، از هنرستان و دانشکده‌های هنر تا دوره‌های آموزش گرافیک در مؤسسات مختلف. ولی چیزی که پیش از رفتن به سمت این رشته باید از آن اطلاع داشته باشید این است که داشتن صبر، خلاقیت و پشتکار از ضروریات موفقیت در این رشته است.
همچنین به دلیل گسترش تبلیغات، افزایش دانش عمومی در خصوص لزوم کارهای گرافیکی در حوزه‌های مختلف و ...، بازار کار رشته‌های مختلف گرافیک رشد بسیار چشمگیری داشته‌اند و موقعیت‌های زیادی برای فعالیت وجود دارد.
طراحی موشن گرافیک با استفاده از افتر افکت - طراحی تبلیغاتی، رتوش عکس، طراحی تجربه کاربری، طراحی وب و ... با استفاده از فتوشاپ - طراحی لوگو، کاراکتر و ... با استفاده از ایلوستریتور - تدوین و ویرایش فیلم با استفاده از پریمیر- انیمیشن‌سازی با استفاده از مایا – دیجیتال پینتینگ - عکاسی و ... نمونه‌هایی از فعالیت‌های محبوب، جذاب و پول‌ساز این روزها در حوزه گرافیک رایانه‌ای یا دیجیتالی‌اند.
همچنین در حوزه گرافیک سنتی نیز برای طراحی کاریکاتور – انواع نقاشی – انواع طراحی و ... طرفداران زیاد و بازار کار بسیار خوبی به وجود آمده است.
نظرات ارزشمند شما